Nową ustawę o OZZ obowiązującą od 19.07.2018 r. komentuje mec. Janusz Piotr Kolczyński

20 lipca 2018 r.

W dniu 19 lipca 2018 r. weszła w życie nowa ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Poniżej ogólny komentarz do ustawy mec. Janusza Piotra Kolczyńskiego:

Niezależne podmioty zarządzające

Spodziewam się po wejściu w życie nowej ustawy o OZZ wielu nowych projektów oferujących nam np. "muzykę bez ZAiKS". Nie tylko OZZ będzie dysponować repertuarem. Przesądzono, że mogą to być również niezależne podmioty zarządzające prawami, prowadzące w tym względzie działalność gospodarczą na podstawie prawa przedsiębiorców.

Tylko prawa powierzone

Nowa ustawa przesądza, że nie ma uniwersalnego obowiązku reprezentacji, co było przedtem przez środowisko OZZ forsowane, a przez sądy przyjmowane bezkrytycznie w kontekście badania przymiotu tzw. organizacji właściwej. W praktyce oznacza to, że OZZ nie może powiedzieć, że udzieli licencji obejmującej wszystkich uprawnionych danej kategorii nawet tych nieznajdujących się w jej portfolio. O tym może ewentualnie zadecydować minister udzielając danej OZZ prawa do bycia tzw. organizacją reprezentatywną, a więc taką która może działać na rzecz twórców, którzy nie mają z nią relacji umownej. Nowa sytuacja powinna wpłynąć na cenę licencji. Minister będzie także zobowiązany do wszczęcia w terminie 6 miesięcy od wejście w życie ustawy postępowań w przedmiocie stwierdzenia reprezentatywności.

Weryfikacja dotychczasowych zezwoleń OZZ

Istotną korzyścią nowych przepisów będzie wszczęcie przez nową Komisję Prawa Autorskiego po 6 miesiącach od wejścia w życie ustawy tzw. postępowań weryfikacyjnych w zakresie sprecyzowania treści zezwoleń wszystkich organizacji zbiorowego zarządzania. Przegląd zezwoleń ma doprowadzić do weryfikacji czy zezwolenia są w ogóle wykonywane i w jakiej skali, a więc czy nie są np. zbyt szerokie. Tak zwane nadmiarowe zezwolenia będą cofnięte.

Trudne relacje dwustronne OZZ - użytkownik praw

Ustawa na nowo reguluje relacje między OZZ a korzystającymi z utworów i przedmiotów praw pokrewnych. Przede wszystkim wprowadza specyficzny (odrębny od zasad ogólnych k.c.) system negocjacji i rokowań. Ich efektem ma być oczywiście zawarcie umowy. Przesądzono, że jeśli strony się nie dogadają mediować między nimi może Komisja Prawa Autorskiego bez uszczerbku dla drogi sądowej. Rola Komisji Prawa Autorskiego będzie zatem fakultatywna. Mediacja Komisji nie może jednak ingerować w tok ewentualnej sprawy sądowej, np. przerywając jej bieg do czasu orzeczenia Komisji (tzw. przejściowy brak drogi sądowej). Sąd będzie mógł także w powództwie kształtującym ustalić wysokość wynagrodzenia i inne warunki umowy.

Tabele wynagrodzeń autorskich

Ustawa wprowadza na powrót (po 8 latach) model administracyjnoprawny postępowania w przedmiocie zatwierdzenia tabeli wynagrodzeń autorskich. To moim zdaniem niekorzystna zmiana, gdyż pozbawia procedurę elementów kontradyktoryjnych, które funkcjonowały z powodzeniem dotychczas zmuszając OZZ do bardziej aktywnej praktyki dowodowej. Wykształciło się także
orzecznictwo tabelowe sądów cywilnych. Obecnie za jednym posunięciem ustawodawcy ten model przechodzi do historii. Sprawy tabelowe charakteryzują się sprzecznością interesów i powinny być zatwierdzane w ramach sporu i ucierania się wzajemnych stanowisk pod kontrola organu quasi sądowego jakim była dotąd Komisja Prawa Autorskiego. Stawki nie powinny podlegać urzędowej normatywizacji. Obecnie stawki w zatwierdzonych tabelach mają być sztywne i podlegać kontroli państwa. To niekorzystny trend do taryfikacji instytucji stosownego wynagrodzenia autorskiego. Podejrzewam także, że przyjęty model może być niezgodny z prawem Unii Europejskiej w zakresie, w jakim doszło w Polsce do swoistego zastąpienia cen rynkowych cenami (stawkami) urzędowymi.


Bardzo niekorzystna dla rynku jest także zmiana w zakresie podmiotów, które mogą sprzeciwić się tabeli wynagrodzeń autorskich w razie zmiany istotnych okoliczności (zarówno prawnych jak i faktycznych) stanowiących podstawę dla jej przyjęcia. Według nowych przepisów wniosek o zmianę tabeli złoży tylko wnioskodawca. Trzeba dodać, że nie tylko wnioskodawca będzie uczestnikiem postępowania w przedmiocie zatwierdzenia tabeli wynagrodzeń. Będą nimi także innego podmioty, dla których ma to znaczenie. Dlatego według obowiązujących niegdyś przepisów wniosek o zmianę tabeli mógł złożyć każdy z uczestników postępowania. Obecnie (jak wspomniano) będzie to tylko wnioskodawca. To bardzo niekorzystna zmiana i moim zdaniem także niekonstytucyjna, gdyż pozbawia podmioty mające interes prawny w przyjęciu tabel praw podmiotowych bez żadnego uzasadnienia.

Autor: mec. Janusz Piotr Kolczyński, radca prawny